سرویس تاریخ مشرق- حوادث انقلاب در بهمن‌ماه ۱۳۵۷ آن‌چنان شدتی گرفت که هیچ‌یک از عناصر نظام شاهنشاهی یارای مقابله با آن را نداشتند و در نهایت در ۲۲ بهمن، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. بر همین اساس، تصمیم داریم روزنامه کیهان را از اول تا ۲۲ بهمن مرور کنیم و حوداث مهم این دوره را با شما در میان بگذاریم.

۱. تاریخ بازگشت امام خمینی

جزییات این خبر در صفحه دوم روزنامه کیهان این‌گونه ذکر شده است: اطرافیان آیت‌الله العظمی امام خمینی به‌دنبال تأخیر مجدد تاریخ حرکت ایشان به‌طرف ایران، امروز با خوش‌بینی اظهار امیدواری کردند که بازگشت امام خمینی به میهن امشب عملی گردد و هواپیمای حامل ایشان فردا صبح در مهرآباد فرود آید.

در بخش دیگری از این خبر آمده است: تاکنون ۲۴۰ نفر برای بازگشت به همراه امام خمینی ثبت‌نام کرده‌اند که ۱۰۰ نفر از آنان، اطرافیان ایشان هستند و بقیه را شخصیت‌های سیاسی و روزنامه‌نگاران تشکیل می‌دهد. ... در تهران بامداد امروز آقای دکتر مفتح، سخنگوی جامعه روحانیت مبارز، اظهار داشت که به احتمال ۹۰ درصد امشب حضرت آیت الله‌العظمی امام خمینی به‌طرف تهران حرکت خواهند کرد ولی در عین حال وی گفت ساعت حرکت ایشان هنوز رسما اعلام نشده است.

۲. نزن، سرباز ...

«نزن سرباز» را باید در شمار مهمترین و اثرگذارترین عکسهای انقلابی جهان به حساب آوریم که به اشکال مختلف بر تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تأثیر جدی و آشکار نهاد. این عکس از تظاهرات مردمی و درگیری‌های متعاقب آن با نیروهای نظامی در خیابان سی‌متری جی تهران، در روز دوشنبه ۹ بهمن ۱۳۵۷ گرفته شد. مرحوم قربان خلیلی (۱۳۲۶ ـ ۱۳۷۷ش) عکاس روزنامه کیهان آن را به تصویر کشید و لحظه و صحنه شلیک نظامی ارتشی به سوی مردم را ثبت و جاودانه ساخت. این تصویر بی‌نظیر فردای حادثه یعنی در روز سه‌شنبه ۱۰ بهمن ماه در نیم تایِ بالایِ صفحه نخست روزنامه کیهان با این عنوان و زیرنویس چاپ و منتشر گردید:

«دهها دهان دیروز در خیابان سی متری تهران، با این فریاد به حادثه‌ای که در شرف وقوع بود، فرمان توقف دادند: «نزن سرباز». یکی از تظاهرکنندگان که با ورود نظامیان به صحنه، موفق به فرار نشده بود در گوشه دیوار حالت دفاع به خود گرفته است و انگشت سرباز ماشه را فشار می‌دهد.»

همان گونه که از مطلب زیرنویس عکس فهمیده می‌شود، در روز دوشنبه تعداد زیادی از مردم انقلابی و مخالف رژیم پهلوی که طی روزهای قبل، تعدادی از همشهریان را کشته و مجروح دیده بودند، با سردادن شعار علیه دولت بختیار و حاکمیت نظام شاهنشاهی، در خیابانهای ۱۶ متری امیری، سی متری جِی، باباییان و اطراف آنها، به تظاهرات پرداختند. گفته می‌شود که فعالان حاضر در مسجد جوادالائمه(ع)، هسته اصلی این تظاهرات و ابراز خشم و اعتراض بودند که در راه‌اندازی و تداوم آن و به آتش کشیدن مشروب فروشی‌ها و دیگر اماکن فساد و فحشا، نقش مؤثری داشتند. این راهپیمایی که تا بعدازظهر ادامه داشت، به سبب حضور و دخالت نیروهای سرکوبگر نظامی، به خشونت کشیده شد. از این رو عکس «نزن سرباز» باید در ساعات پایانی آن وقایع گرفته شده باشد و مربوط زمانی است که در پر درگیری‌های پیش آمده، مأمورین نظامی در تلاشند تا مخالفان را دستگیر یا پراکنده کنند.

به لحاظ موضوع و انعکاس صحنه‌ای که عکاس چیره‌دست آن را شکار کرده است، باید عکس مورد نظر را مهمترین عکس خبری منتشره تا آن زمان درباره حوادث انقلاب اسلامی ایران دانست که به دلیل چاپ در روزنامه کیهان در شمارگان چندین هزار، مخاطبان و مشاهده‌گرانِ میلیونی یافت. دیدن این صحنه که نمایشگر تقابل علنی و مسلحانه رژیم با مخالفانش بود، روح و جان و ذهن و روان بسیاری از ایرانیان را آزرده ساخت و سبب ناراحتی و طغیانِ بیشتر احساسات و روحیاتِ ضد پهلویِ مردم گردید، به نحوی که خود به تنهایی تبدیل به رسانه‌ای مؤثر و پرمخاطب و آشکار علیه حاکمیت زمانه گردید.

در وسط عکس فردی ارتشی ایستاده و با اسلحه‌ ژـ۳، به سوی یکی از مخالفان گیر افتاده و تنها در پیاده‌رو، شلیک می‌کند و مردی دیگر نظاره‌گر رفتار وی است. بر دیوار آجری بلند پشت سر مخالف (هدف) که احتمالاً دیوار پادگان نیروی زمینی ارتش پهلوی در خیابان سی متری جِی است، شعارهای «نه ترسی، نه باکی، گور پدر ساواکی» و «مرگ بر شاه» و «بختیار نوکر بی‌اختیار» نقش بسته است و در وسط خیابان آثار درگیری از جمله بقایای پرتاب سنگ‌ها و آجرپاره‌ها و به آتش کشیدن وسایل نیز دیده می‌شود.[۱]

۳. سنگربندی خیابانی و آتش‌سوزی و تظاهرات در تهران

یک سرلشکر ژاندرمری در جریان تظاهرات دیروز در میدان ۲۴ اسفند مورد هجوم مردم خشمگین قرار گرفت و به‌شدت مجروح شد.

این سرلشکر که تقی لطیفی نام دارد، بعداز ظهر دیروز در حالیکه عقب یک اتومبیل سواری نشسته بود و راننده‌اش اتومبیل را هدایت می‌کرد، در میدان ۲۴ اسفند [انقلاب فعلی] توقف کرد. بنابه‌گفته شاهدان عینی سرلشکر ژاندارم در حالیکه اسلحه کمری خود را در دست گرفته بود، از اتومبیل پیاده شد و شروع به تیراندازی کرد و یک نفر را مجروح نمود. مردم وقتی چنین دیدند از پشت سر او را بغل کردند و پس از خلع‌سلاح با مشت و لگد و چاقو به‌جان او افتادند. یک شاهد عینی دیگر به خبرنگار کیهان گفت: مردم سرلشکر ژاندارم را به طرف دانشگاه تهران بردند وقتی او را داخل محوطه دانشگاه کردند، روحانیون متحصن در دانشگاه که از ماجرا مطلع شده بودند به این کار مردم اعتراض کردند و دستور دادند هرچه زودتر او را به درمانگاه ببرند. به‌دنبال دستور روحانیون، سرلشکر لطیفی به‌وسیله آمبولانس مرکز اورژانس به بیمارستان ژاندرمری منتقل شد. در تماسی که خبرنگار کیهان با بیمارستان گرفت پزشکان اعلام کردند که سرلشکر لطیفی در چند مورد تحت عمل جراحی قرار گرفته است و در حال حاضر نمی‌توان راجع به چگونگی حال او توضیح دقیق داد.